Η Διοίκηση της ΑΓΣΣΕ αφού μελέτησε το ανηρτημένο στη δημόσια διαβούλευση σχέδιο νόμου με τίτλο «Αναμόρφωση επαγγελματικής ασφάλισης, εξορθολογισμός ασφαλιστικής νομοθεσίας, συνταξιοδοτικές ρυθμίσεις, σύστημα διορισμού και προσλήψεων των εκπαιδευτικών της δημόσιας υπηρεσίας απασχόλησης και λοιπές διατάξεις» καταθέτει τις παρακάτω επισημάνσεις, παρατηρήσεις και προτάσεις.
Ι. Εισαγωγικά: Το παρόν σχέδιο νόμου έρχεται τους πρώτους μήνες της θητείας της νέας Κυβέρνησης αλλά και της νέας ηγεσίας του Υπουργείου Εργασίας, με σκοπό όπως άλλωστε διαλαμβάνει στον τίτλο του «τον εξορθολογισμό της ασφαλιστικής νομοθεσίας». Είναι επίσης ένα σχέδιο νόμου επτάμισυ (7,5) έτη μετά την ίδρυση του e-ΕΦΚΑ και σχεδόν 3 χρόνια μετά την έξοδο της χώρας από τη δημοσιονομική επιτήρηση (μνημόνια – τρόικα). Καθ’ ό μέρος μας αφορά, το Κεφάλαιο Β με τίτλο «Αναμόρφωση ασφαλιστικής νομοθεσίας» είναι αυτό για το οποίο θα ασκήσουμε το κυρίως βάρος της κριτικής μας και θα εστιάσουμε στις νομοτεχνικές ελλείψεις και αβλεψίες.
Προς την κατεύθυνση αυτή, είμαστε υποχρεωμένοι εξ υπαρχής να υπομνήσουμε τις εξής νουθεσίες του Συνταγματικού νομοθέτη προς τον κοινό νομοθέτη:
Το Σύνταγμα, με το άρθρο 22 παρ. 5, κατοχυρώνει το θεσμό της κοινωνικής ασφαλίσεως των εργαζομένων και ανάγει τη μέριμνα για την προαγωγή του σε σκοπό του Κράτους. Βασικό περιεχόμενο της εν λόγω ασφαλίσεως αποτελεί η, έναντι καταβολής εισφοράς, προστασία του ασφαλισμένου από την επέλευση κινδύνων (γήρατος, ασθένειας, αναπηρίας, κ.λπ.), οι οποίοι αναιρούν την ικανότητά του να εργάζεται (ασφαλιστικοί κίνδυνοι) και, συνακόλουθα, τείνουν να υποβαθμίσουν τις συνθήκες διαβιώσεώς του. Εφʼ όσον επέλθει ο ασφαλιστικός κίνδυνος, ο ασφαλισμένος παύει να καταβάλλει εισφορές, οι οποίες συνιστούν κεφάλαιο που είναι αποκλειστικά αφιερωμένο για την καταβολή της ασφαλιστικής παροχής, και αποκτά, κατʼ αρχήν, αξίωση έναντι του ασφαλιστικού φορέα να του χορηγήσει την ασφαλιστική παροχή. Η παροχή αυτή πρέπει να είναι ικανή να του εξασφαλίσει ικανοποιητικό επίπεδο διαβιώσεως, όσο το δυνατόν εγγύτερο προς εκείνο που είχε κατακτήσει κατά τη διάρκεια του εργασιακού του βίου. Πέραν του ανωτέρω δημοσίου σκοπού, μέσω του θεσμού της κοινωνικής ασφαλίσεως, εκδηλώνεται – όπως και μέσω της κοινωνικής πρόνοιας – η κοινωνική αλληλεγγύη και ασκείται κοινωνική πολιτική, ειδικότερα δε, αναδιανομή εισοδήματος με σκοπό την άμβλυνση κοινωνικών αντιθέσεων και ανισοτήτων.
Περαιτέρω, οι μειώσεις στις συντάξεις που άρχισαν με τους νόμου 3865/2010 και εντεύθεν, είχαν δικαιολογητικό σκοπό (ratio) την προστασία του κοινωνικο-ασφαλιστικού συστήματος από τη δημοσιονομική εκτροπή της χώρας. Ειδικότερα, με συνεχείς αποφάσεις του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου (ΣτΕ) κρίθηκε ότι σε περιπτώσεις εξαιρετικά δυσμενών δημοσιονομικών συνθηκών δεν αποκλείεται, κατά το άρθρο 22 παρ. 5 του Συντάγματος, η επέμβαση του νομοθέτη για τη μείωση και των απονεμηθεισών ακόμη συντάξεων εφεξής, σε κάθε περίπτωση, όμως, η περικοπή των συντάξεων δεν μπορεί να παραβιάζει τον συνταγματικό πυρήνα του κοινωνικοασφαλιστικού δικαιώματος, τη χορήγηση, δηλαδή, στον συνταξιούχο τέτοιων παροχών που να του επιτρέπουν να διαβιώνει με αξιοπρέπεια. Ήδη από το Eurogroup της 22-8-2022, η χώρα μας πέτυχε την έξοδο της από το καθεστώς Ενισχυμένης Εποπτείας του Ευρωπαίκού Μηχανισμού Σταθερότητας. Όμως στο εσωτερικό, ο ασφαλιστικός και συνταξιοδοτικός νομοθέτης, όχι μόνον δεν έχει δείξει σημεία ανάκαμψης (δεν μιλάμε για γενναιοδωρία) στο πλαίσιο της Πρόνοιας υπέρ της κοινωνικής τάξης (συνταξιούχοι) που επωμίστηκαν τις μεγαλύτερες μειώσεις για τη δημοσιονομική εξυγίανση της χώρας μας, αλλά έτι περαιτέρω αποδεικνύεται για άλλη μία φορά με το εν θέματι σχέδιο νόμου αρκετά φειδωλός (βλ. προσωπική διαφορά) και σε κάθε περίπτωση δυσανάλογος με το δημοσιονομικό status της χώρας.
Τέλος, δεν θα πρέπει να παραλείψουμε να καυτηριάσουμε τον τίτλο του ά. 114 «κίνητρα για την απασχόληση των συνταξιούχων», τίτλος οξύμωρος με την αποστολή του θεσμού της σύνταξης αλλά και ανεπίκαιρος για μία χώρα που ισχυρίζεται ότι βρίσκεται σε δημοσιονομική ανάκαμψη και περιβάλλει τον εαυτό της με τον μανδύα (μάλλον ψευδεπίφαση) της χώρας ευκαιρίας για νέους και νέες εργαζόμενες – ψηφιακούς νομάδες από όλη την Ευρώπη. Υπενθυμίζουμε ότι η σύνταξη ως θεσμός εισήχθη στην ελληνική έννομη τάξη με την Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας το 1827, με σκοπό όπως οι εθνικοί αγωνιστές, οι χήρες και τα ορφανά τους να έχουν ένα σταθερό πόρο για τη ζωή τους. Πώς λοιπόν είναι δυνατόν να δίδονται κίνητρα για την απασχόληση των συνταξιούχων, όταν το κύριο μέλημα του Κράτους Πρόνοιας είναι (ή δέον όπως είναι) η αξιοπρεπής διαβίωση των ανθρώπων της τρίτης ηλικίας, απαλλαγμένοι από κάθε μορφής υποχρέωση για εργασία; Πρέπει συνεπώς ο προσανατολισμός σας να είναι κ. Υπουργέ όχι μόνο στην καταπολέμηση της μαύρης εργασίας των συνταξιούχων αλλά και στην πρόβλεψη θεσμικών εγγυήσεων και δικλείδων ασφαλείας που να περιβάλλουν όλους τους συνταξιούχους, και δη αυτούς των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων, με την ύπαρξη αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης, ικανού και επαρκούς για να μην χρειάζεται ο συνταξιούχους να εργάζεται στη δύση της ζωής του.
ΙΙ. ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ ΘΕΣΠΙΣΗΣ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΩΝ: Με λύπη παρατηρούμε ότι στο εν θέματι σχέδιο νόμου που φέρει το Υπουργείο σας, δεν αποκρυσταλλώνεται η μέριμνα του νομοθέτη επί ζητημάτων ύψιστης κοινωνικο – ασφαλιστικής σημασίας, τα οποία αποτελούν συνάμα και προτάγματα στην ατζέντας της ΑΓΣΣΕ, ήτοι:
Α) ο μη καταλογισμός των οφειλών που έχουν συσσωρευθεί λόγω της αποκλειστικής γραφειοκρατικής παράλειψης του e-ΕΦΚΑ να μειώσει στο ήμισυ το ποσοστό των δικαιούχων σύνταξης λόγω θανάτου μετά την πάροδο τριετίας από τη λήψη της σύνταξης. Είναι γνωστό ότι η παράλειψη μείωσης του ποσοστού (και ωσαύτως και του ποσού) από τις συντάξεις χηρείας μετά την πάροδο της 3ετίας από το γεγονός του θανάτου, έχει δημιουργήσει μία ανασφάλεια διττή: οικονομική αλλά και δικαίου. Οικονομική διότι οι χήρες έχουν αναλώσει τα ειλημμένα από τη σύνταξή τους για τον βιοπορισμό τους, ανασφάλεια δικαίου διότι δεν θέλουν να «κληροδοτήσουν» αυτή την οφειλή στα παιδιά τους. Η Πολιτεία πρέπει να πάρει θέση με θέσπιση σχετικής διάταξης, δεδομένης μάλιστα της νομολογίας των διοικητικών δικαστηρίων της χώρας μας (ότι δεν επιστρέφονται τα χρήματα εφόσον έχουν καλοπίστως αναλωθεί για τον βιοπορισμό του συνταξιούχου και ο τελευταίος δεν παραπλάνησε το Ταμείο).
Β) η πρόβλεψη της παύσης παρακράτησης εισφοράς υπέρ κλάδου Υγειονομικής περίθαλψης στην επικουρική σύνταξη καθώς επίσης και στην β’ κύρια σύνταξη χηρείας. Ως γνωστόν ο θεσμός της επικουρική σύνταξη στηρίζεται στη διμερή σχέση εργαζόμενου – εργοδότη. Συνεπώς, η επέμβαση του κανονιστικού νομοθέτη με την πρόβλεψη εισφοράς υπέρ κλάδου Υγείας είναι αν μη τι άλλο μη ανεκτή από το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ.
Γ) η μείωση του ποσοστού παρακράτησης εισφοράς υπέρ κλάδου Υγειονομικής περίθαλψης στη κύρια σύνταξη από 6% στο εύλογο και δίκαιο ποσοστό 4%. Άλλωστε, ο Συνήγορος του Πολίτη σε πόρισμά του έχει υποδείξει προς τη Διοίκηση τη μείωση του ποσοστού αυτού στο ορθό, εύλογο και σύννομο 4%.
Δ) Κατάργηση της εγκυκλίου 52/16.12.2020 του e- ΕΦΚΑ και θέσπιση υποχρεωτικής έκδοσης αναλυτικών γραπτών διοικητικών πράξεων αναπροσαρμογής και επανυπολογισμού των συντάξεων οι οποίες θα εμπεριέχουν τον αναλυτικό τρόπο επανυπολογισμού τους και θα παρέχουν τη δυνατότητα στους ενδιαφερόμενους να ασκήσουν τα προβλεπόμενα ένδικα μέσα (όπως άλλωστε έχει υποδείξει ο Συνήγορος του Πολίτη στο από 13/5/2021 πόρισμά του).
Ε) Ζήτημα έχει προκληθεί σε ομάδα συνταξιούχων των πρώην Ειδικών Ταμείων οι οποίοι είχαν χρόνο διαδοχικής ασφάλισης σε φορέα πριν τον τελευταίο εργοδότη τους. Με παρότρυνση του Ταμείου τους, αποποιήθηκαν τον χρόνο διαδοχικής ασφάλισης για να εκδοθεί συντομότερη η σύνταξη ή επειδή παραπλανήθηκαν ότι δεν είχε τότε (πριν την εφαρμογή του νόμου 4387/2016) συνταξιοδοτική ωφέλεια. Εντούτοις, με το νέο τρόπο επανυπολογισμού του ανταποδοτικού σκέλους της σύνταξής τους, συνταξιούχοι με χρόνο ασφάλισης κατώτερο των 40 ετών, προφανώς και έχουν δικαίωμα (με βάση άλλωστε και την αρχή της τυπικής ασφάλισης που διαπνέει το ασφαλιστικό μας σύστημα) να ζητήσουν να προσμετρηθεί, έστω και ex nunc ο χρόνος διαδοχικής ασφάλισης που πεπλανημένα αποποιήθηκαν κατά την έξοδό τους στη σύνταξη, όταν για τα έτη αυτά έχουν καταβάλει στο σύστημα τις αντίστοιχες ασφαλιστικές εισφορές .
Στ) Ως γνωστόν, συνταξιούχοι πριν την 13-5-2016, έχον εγκλωβιστεί και δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν (σύμφωνα με την αρχή της εύνοιας υπέρ του ασφαλισμένου αλλά και την αρχή της προστατευόμενης εμπιστοσύνης του διοικουμένου) χρόνο παράλληλης ασφάλισης που είχαν, διότι είναι κατώτερος των 15 ετών. Συνεπώς ούτε δεύτερη σύνταξη στα 67 τους μπορούν να λάβουν ούτε επιστροφή εισφορών να ζητήσουν μπορούν αλλά και ούτε προσαύξηση της ήδη καταβαλλόμενης σύνταξής τους έχουν δικαίωμα να ασκήσουν σύμφωνα με το ά. 36Α ν. 4387/2016. Βρίσκονται σε ένα ιδιότυπο καθεστώς συνταξιοδοτικής ομηρίας καθότι δεν αντιμετωπίζονται από τον ασφαλιστικό νομοθέτη στο πλαίσιο της συνταγματικής επιταγής για αναλογική ισότητα με άμεσο απότοκο τη μείωση της περιουσίας τους.
Ζ) Ζητάμε πλήρη κατάργηση της Εισφοράς Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΑΣ), όπως άλλωστε έχουν υποδείξει όλοι οι κοινωνικοί φορείς αλλά και ο Συνήγορος του Πολίτη ήδη από το 2013. Σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις, οι συντάξεις άνω των 1400 € ομαδοποιούνται σε κατηγορίες, ανάλογα με το ύψος των μεικτών συντάξιμων αποδοχών. Σε κάθε μία από αυτές τις κατηγορίες παρακρατείται μηνιαία η ΕΑΣ, που υπολογίζεται επί του συνολικού ποσού της κύριας σύνταξης η των πολλαπλών κύριων συντάξεων εάν υπάρχουν, βάσει σαφώς προσδιορισθέντων ποσοστών, που βαίνουν αυξανόμενα ανάλογα με την κατηγορία. Τούτο έχει ως συνέπεια, ορισμένοι συνταξιούχοι που, βάσει του κανονισμού της συντάξεως, δικαιούνται μεγαλύτερης μηνιαίας σύνταξης έναντι άλλων, μετά από την παρακράτηση να λαμβάνουν τελικά μικρότερο ποσόν καθαρών συντάξιμων αποδοχών. Σημειώνουμε ότι βάσει των κρατήσεων της ΕΑΣ όσοι συνταξιούχοι εφέτος με την αύξηση του 3% για το 2024 υπερβούν σε μικτή σύνταξη τα 1400 ή 1700 ευρώ αντί να έχουν αύξηση στην σύνταξη τους θα υποστούν μείωση.
Η) Επαναφορά του δικαιώματος στις συντάξεις χηρείας στην τριετία της επιλογής ως προς την κράτηση της ποιο συμφέρουσας σύνταξης, όπως ίσχυε μέχρι πριν την εφαρμογή του νόμου 4387/16.
Θ) Τέλος θεωρούμε ότι πρέπει να γίνει η κατάργηση της θετικής προσωπικής διαφοράς δια της ενσωμάτωσής της στην κύρια σύνταξη .
ΙΙΙ. Επί των άρθρων του σχεδίου νόμου:
Κεφάλαιο Α:
Άρθρο 95: Θεωρούμε ότι ο απώτατος χρόνος για το σχέδιο ανάκαμψης πρέπει να επεκταθεί σε 8 αντί για 6 έτη που αναφέρεται στο σχέδιο νόμου, για να μπορεί να δοθεί ένας πιο ρεαλιστικός ορίζοντας στο ΤΕΑ για την επίτευξη της επάρκειας των τεχνικών προβλέψεων.
Κεφάλαιο Β:
Άρθρο 114 παρ. 1: στον κατάλογο των δικαιούχων που εφόσον εξακολουθούν να εργάζονται δεν υφίσταται περιστολή η σύνταξή τους, πρέπει να συμπεριληφθούν οι δικαιούχοι σύνταξης λόγω θανάτου και συγκεκριμένα χήροι, χήρες και τα ορφανά μέχρι την ηλικία των 24 ετών.
Άρθρο 114 παρ. 6: να προστεθεί περίπτωση η) με σκοπό όπως συμπεριληφθούν στην εξαίρεση από την καταβολή του πόρου υπέρ e-ΕΦΚΑ όσοι συνταξιούχοι λαμβάνουν σύνταξη κατώτερη των 750,00 ευρώ και διαμένουν σε μισθωμένη κατοικία.
Άρθρο 123: η πρόβλεψη για την ενίσχυση των συνταξιούχων που έχουν θετική προσωπική διαφορά με εφάπαξ 100-150 ή 200 ευρώ θεωρούμε ότι είναι προς τη λάθος κατεύθυνση, δεδομένου ότι η προσωπική διαφορά πρέπει να εξαλειφθεί για όλους τους συνταξιούχους, για να λάβουν όλοι αύξηση από 1-1-2024 στη σύνταξή τους.
